این روزها ویدیوها بخش مهمی از دنیای سرگرمی را تشکیل می‌دهند. حتما تا به حال درباره فرمت‌های مختلف فیلم و سریال شنیده‌اید و با مشکلاتی مانند پخش نشدن فیلم در تلویزیون مواجه شده‌اید، اما چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟ اصلا فرمت فیلم و کدک ویدیو چیست؟ در این مطلب قرار است درباره کدک ویدیو صحبت کنیم.
کدک ویدیو چیست و چرا مهم است؟
حتما برایتان پیش آمده است که با پسوندهای مختلفی مانند H.264، AVI یا MP4 مواجه شده باشید و برایتان سوال شده باشد که این پسوند‌ها چه چیزی را نشان می‌دهند؟ چرا فرمت‌ها و کدک‌های مختلفی برای فایل‌های ویدیویی وجود دارد؟ فرق فرمت با کدک چیست؟
کدک مجموعه کدهایی است که یک فایل ویدیویی را به روش‌های مختلف، که در ادامه توضیح می‌دهیم، کوچک می‌کند که حجم کمتری داشته باشد. این کدک‌ها شامل دستوراتی برای کدگزاری و کاهش حجم فایل و دستورالعمل‌هایی برای تبدیل این کدها به فیلم توسط پلیرهای ساپورت کننده کدک و فرمت هستند.
این کدها در یک فرمت قرار می‌گیرند که فایل ویدیویی نهایی را می‌سازد. یک کدک نمی‌تواند بدون فرمت باشد. به عبارت ساده کانتینر یک فایل جامع از انواع کدک فیلم و سریال است.
برای این که راحت‌تر بتوانید موضوع را متوجه شوید به مثال زیر توجه کنید؛
اگر تا به حال فایلی را به زیپ تبدیل کرده باشید می‌دانید که فایل زیپ نقش قابل توجهی در کوچک کردن و انتقال فایل‌های بزرگ بدون برهم ریختن فایل یا خراب شدن آن دارد. فایل‌های زیر هم ممکن است فرمت rar یا zip داشته باشند، اما در نهایت یک مفهوم و عملکرد را ارائه میکنند. کدک‌ها و فرمت ویدیو هم تقریبا همینطور هستند. تعدادی ویدیو با روش‌های مختلف کدگزاری (کدک H.264، H.265،AV1 و …) در یک فرمت (MKV، MP4 و …) قرار دارند که توسط پلیر به صورت یک فیلم به شما نمایش داده خواهد شد.
کدک دقیقا چه کاری انجام می‌دهد؟
در دنیای دیجیتال کدک‌های ویدیویی نقش بسیار مهمی بازی میکنند. اگر بخواهیم یک فایل ویدیویی را بدون این که طی یکی از روش‌های فشرده سازی تصویر کوچک شده باشد را ذخیره کنیم فضای زیادی را اشغال خواهد کرد. اینجاست که کدک به کمک ما می‌آید.
کدک (مخفف coder-decoder) به واسطه الگوریتم‌های مخصوصشان که شامل حذف برخی داده‌های اضافه و تکراری است، فایل‌های ویدیویی را با رمزگذاری کوچک میکنند که به ما امکان دانلود، نگهداری و ارسال راحت آن‌ها را می‌دهد.
برای پخش این ویدیوهای کوچک شده توسط کدک، کدک مورد نظر باید در پخش کننده پشتیبانی شود، در غیر این صورت پخش با مشکل مواجه خواهد شد.
انواع روش‌های فشرده سازی تصویر
برای کاهش حجم ویدیوهای مختلف نیاز داریم با حذف برخی جزئیات آن‌ها، فایل را کوچک کنیم. به صورت کلی دو نوع روش برای فشرده سازی تصاویر وجود دارد که در این بخش به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
فشرده سازی تصویر با اتلاف Lossy
فشرده‌سازی تصویر با اتلاف (Lossy) روشی است که در آن برای کاهش حجم فایل تصویر، برخی از اطلاعات کم اهمیت تصویر به طور دائمی حذف می‌شوند. این حذف اطلاعات معمولاً به گونه‌ای انجام می‌شود که کمترین تأثیر را بر کیفیت بصری تصویر داشته باشد.
اما هرچه میزان فشرده‌سازی بیشتر شود، افت کیفیت نیز بیشتر خواهد بود. این روش برای تصاویری که نیاز به حفظ جزئیات دقیق ندارند یا حجم فایل اولیه بسیار زیاد است و اولویت حفظ کیفیت نیست مورد استفاده قرار می‌گیرد
فشرده سازی تصویر بدون اتلاف Lossless
فشرده‌سازی تصویر بدون اتلاف (Lossless) در ویدیوها، روشی است که هدف آن کاهش حجم فایل‌های ویدیویی بدون از دست دادن هیچ‌گونه اطلاعات تصویری است. این روش، برخلاف فشرده‌سازی با اتلاف، تضمین می‌کند که هر فریم از ویدیو پس از فشرده‌سازی و بازگشایی، دقیقاً به همان شکل اولیه خود بازمی‌گردد.
فشرده‌سازی بدون اتلاف معمولاً با استفاده از الگوریتم‌هایی انجام می‌شود که الگوهای تکراری در فریم‌های ویدیو را شناسایی و جایگزین میکنند. این الگوریتم‌ها، برخلاف الگوریتم‌های فشرده‌سازی با اتلاف، هیچ اطلاعاتی را حذف نمی‌کند، بلکه فقط داده‌ها را به شکل کارآمدتری سازماندهی می‌کند.
انواع کدک‌های ویدیویی
به کمک کدک‌های مختلف می‌توان فایل‌های ویدیویی را برای دانلود یا تماشای آنلاین و استریم بهینه کرد، زیرا فایل‌های اصلی فیلم‌های مختلف به دلیل فیلم برداری با دوربین‌های حرفه‌ای حجم بالایی دارند و اگر با کدک‌های مختلف کاهش حجم نداشته باشند در دستگاه‌های خانگی نگهداری و تماشای آن‌ها دشوار خواهد شد.
در ادامه برخی از کدک‌های پر استفاده را معرفی می‌کنیم که برای دانلود و تماشای فیلم‌ها به صورت آنلاین و آفلاین به کارتان خواهد آمد.
کدک H.264 یا AVC
حتما در نام فایل‌های ویدیویی خود به h264 یا AVC برخورده کرده‌اید و برایتان سوال شده که کدک h264 چیست؟
H.264 یا AVC مخفف Advance Video Coding (کدگذاری پیشرفته ویدئو) یکی از پرکاربردترین کدک‌های ویدئویی (Lossy) در جهان است. این کدک، استاندارد فشرده‌سازی ویدئویی برای ضبط، فشرده‌سازی و توزیع محتوای ویدئویی با کیفیت بالا استفاده می‌شود. کدک h264 قادر است ویدئوهای با وضوح بالا (HD) و حتی 4K را با کیفیت بسیار خوب فشرده کند.
کدک h264 در بسیاری از دستگاه‌ها، پلتفرم‌ها و نرم‌افزارهای پخش ویدئو از جمله تلویزیون‌های هوشمند، گوشی‌های هوشمند، کامپیوترها، دوربین‌های دیجیتال و پخش‌کننده‌های بلوری پشتیبانی می‌شود و به همین خاطر در زمینه‌های مختلفی مانند پخش آنلاین ویدئو (یوتیوب، نتفلیکس)، پخش تلویزیونی دیجیتال، کنفرانس‌های ویدئویی، دوربین‌های مداربسته و ضبط ویدئوهای خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های کدک H.264
- کیفیت تصویر خوب
- استفاده از روش فشرده سازی lossy
- سازگاری با اکثر دستگاه‌ها
- کاربردهای متنوع
کدک H.265 یا HEVC
H.265 یا HEVC مخفف High Efficiency Video Coding (کدگذاری ویدیویی با بازده بالا) یک استاندارد فشرده‌سازی ویدیو است که به عنوان جانشین H.264/AVC طراحی شده و یک روش فشرده سازی تصویر بدون اتلاف است. هدف از این کدک، افزایش بازده فشرده‌سازی با کیفیت بالاتر در همان اندازه فایل فشرده شده با کدک h.264 یا حتی اندازه‌های فایل کوچکتر با همان کیفیت است.
البته که کدک h 265 در برخی تلویزیون‌ها ممکن است با مشکل پخش مواجه شود و این سوال را برایتان ایجاد کند که اصلا کدک h 265 چیست و چه تفاوتی با کدک H.264 دارد؟
کدک h 265 تقریباً دو برابر بازده فشرده‌سازی H.264 را ارائه می‌دهد، به این معنی که می‌تواند فایل‌های ویدیویی را تقریباً به نصف اندازه فشرده کند در حالی که کیفیت بصری مشابهی را حفظ می‌کند، البته که برای پردازش و تبدیل کدها به ویدیو نیازمند یک پردازشگر قوی است که بسیاری از تلویزیون‌های قدیمی و سیستم‌ها آن را ندارند و مشکل پخش نشدن فیلم در تلویزیون را ایجاد میکنند.
این کدک برای فشرده سازی ویدیوی با وضوح بالا، مانند 4K و 8K، مناسب است و فایلی باکیفیت بالا و حجم کم کدگذاری می‌کند.
ویژگی‌های کدک H.265
- فشرده سازی بدون اتلاف
- حجم فایل کمتر از کدک H.264
- مناسب برای کیفیت‌های بالا
- نسخه به‌روزتر h.264
- نیازمند پردازشگر قوی
کدک VP9
VP9 یک کدک ویدیویی باز (قابل استفاده برای همه به صورت رایگان) که توسط گوگل توسعه یافته است و توسط تمام پلتفرم‌های اندرویدی مانند کروم و یوتیوب پشتیبانی می‌شود.
پس از این که کدک H.265 توسط بسیاری از شرکت‌های فعال در ارائه محتواهای ویدیویی مورد استقبال قرار نگرفت، گوگل کدک اختصاصی خود، VP9 را به صورت رایگان ارائه کرد. این کدک برتری‌های محسوسی نسبت به H.265 دارد.
این تصمیم گوگل به زمانی بازمی گردد که تصمیم داشت محتواهایی با کیفیت 4K را روی یوتیوب ارائه کند. از سال 2017 به بعد هم تقریبا تمامی گوشی‌های هوشمند و تلویزیون‌ها این کدک را پشتیبانی میکنند.
البته که این روزها کدک VP9 به صورت گسترده مورد استفاده نمی‌گیرد و پلتفرم‌هایی مانند نتفلیکس از کدک‌های دیگری استفاده میکنند. ویدیوهای یوتیوب و استادیا اما همچنان با فرمت VP9 به بازار ارائه می‌شود.
ویژگی‌های کدک vp9
- بدون حق امتیاز و رایگان
- مناسب برای استریم
- سازگاری با اکثر دستگاه‌ها
- فشرده سازی بدون اتلاف
کدک AV1
AV1 مخفف AOMedia Video 1 یک کدک ویدیویی جدید است که برای ارائه فشرده‌سازی بهتر نسبت به کدک‌های قبلی مانند H.265 و VP9 طراحی شده. این کدک توسط اتحاد برای رسانه‌های باز (AOMedia) توسعه یافته که شامل شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، آمازون، نتفلیکس، اپل و مایکروسافت است.
از مهمترین ویژگی‌های AV1 می‌توان به برتری 30 درصدی نسبت به کدک H.265 اشاره کرد. این برتری در استریم ویدیوهای با وضوح بالا (4K و 8K) بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
کدک AV1 به طور خاص برای استریم آنلاین ویدیو طراحی شده است و عملکرد بسیار خوبی را در شرایط مختلف اینترنت ارائه می‌کند. البته که این کدک به صورت گسترده و در همه گوشی‌ها پشتیبانی نمی‌شود که یک مشکل بزرگ به حساب می‌آید.
ویژگی‌های AV1
- 10 درصد بهینه‌تر از HEVC
- 15 درصد بهینه‌تر از VP9
- فشرده سازی تصویر Lossless
- نیازمند پردازنده قوی برای رمزگشایی
کدک WMV
کدک WMV مخفف (Windows Media Video) مجموعه‌ای از کدک‌های ویدیویی طراحی شده توسط مایکروسافت و بخشی از چارچوب Windows Media است. توجه داشته باشید که WMV کیفیت ویدیویی قابل قبولی را ارائه می‌دهد، اما کیفیت آن ممکن است به اندازه کدک‌های جدیدتر مانند H.264 یا H.265 نباشد.
ویژگی‌های کدک WMV
- ارائه شده توسط ماکروسافت
- کیفیت پایین‌تر از H.264 و H.265
- پشتیبانی گسترده در ویندوز
- فشرده سازی به روش Lossless
انواع فرمت ویدیو
فرمت‌های ویدیویی، ظرف‌هایی هستند که داده‌ها (کدک) ویدئویی و صوتی را در خود جای می‌دهند. هر فرمت، ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد. در این بخش انواع فرمت را بررسی می‌کنیم تا بیشتر با آن‌ها آشنا شوید.
فرمت MP4
فرمت MP4 مخفف (MPEG-4 Part 14) یک فرمت ظرف چندرسانه‌ای دیجیتال است که برای ذخیره‌سازی ویدیو، صدا، زیرنویس و تصاویر ثابت استفاده می‌شود. MP4 یکی از رایج‌ترین فرمت‌های ویدیویی در جهان است و به دلیل سازگاری گسترده، کیفیت بالا و حجم فایل نسبتاً کم، محبوبیت زیادی دارد.
فرمت MP4 از کدک‌های مختلفی برای فشرده‌سازی ویدیو و صدا پشتیبانی می‌کند و می‌تواند انواع مختلفی از داده‌هایی مانند ویدیو، صدا، زیرنویس و تصاویر ثابت را در خود جای دهد.
MP4 توسط اکثر دستگاه‌ها و پلتفرم‌های پخش ویدیو، از جمله تلویزیون‌های هوشمند، گوشی‌های هوشمند، کامپیوترها، پخش‌کننده‌های بلوری و کنسول‌های بازی، سرویس‌های استریم آنلاین مانند یوتیوب و نتفلیکس پشتیبانی می‌شود.
ویژگی‌های فرمت MP4
- کیفیت بالا
- پشتیبانی گسترده
- کیفیت معقول
فرمت MOV
فرمت MOV یک فرمت ظرف چندرسانه‌ای دیجیتال است که توسط شرکت اپل توسعه یافته است. این فرمت در ابتدا برای استفاده در نرم‌افزار QuickTime Player اپل طراحی شد، اما اکنون در بسیاری از دستگاه‌ها و پلتفرم‌های دیگر نیز پشتیبانی می‌شود.
فرمت MOV از کدک‌های مختلفی برای فشرده‌سازی ویدیو و صدا و رزولوشن‌های HD و 4K پشتیبانی می‌کند.
ویژگی‌های MOV
- کیفیت معقول
- سازگاری با محصولات اپل
- حجم بالای فایل
- سازگاری محدود با سایر پلتفرم‌ها
فرمت MKV
فرمت MKV، که مخفف Matroska Video است، یک فرمت کانتینر چندرسانه‌ای آزاد و باز است که می‌تواند تعداد نامحدودی از ویدیو، صدا، تصویر یا زیرنویس را در یک فایل واحد ذخیره کند. این فرمت به عنوان یک استاندارد جهانی برای ذخیره‌سازی محتوای چندرسانه‌ای مانند فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی در نظر گرفته می‌شود.
یکی از ویژگی‌های بارز MKV، انعطاف‌پذیری بالای آن در پشتیبانی از انواع مختلف کدک‌های صوتی و تصویری است. این فرمت می‌تواند چندین جریان صوتی، ویدیویی و زیرنویس را در یک فایل واحد نگهداری کند، که آن را به گزینه‌ای ایده‌آل برای ذخیره‌سازی فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی با کیفیت بالا و چندزبانه تبدیل می‌کند.
ویژگی‌های فرمت MKV
- کیفیت بالاتر نسبت به MP4
- انعطاف در انتخاب کدک
- رایگان
فرمت AVCHD
فرمت AVCHD یک فرمت ضبط و پخش ویدئویی دیجیتال با کیفیت بالاست که به طور خاص برای دوربین‌های فیلمبرداری طراحی شده و حتما با دیدن نام آن برایتان سوال شده که فرمت avchd چیست؟ یا در اینترنت به دنبال فرمت avchd meaning گشته‌اید. AVCHD مخفف Advanced Video Coding High Definition و به معنای کدگذاری پیشرفته ویدئویی با کیفیت بالا است.
این فرمت توسط سونی و پاناسونیک در سال 2006 توسعه داده شد و به سرعت به یک استاندارد محبوب برای ضبط ویدئوهای HD در دوربین‌های مصرف‌کننده و نیمه‌حرفه‌ای تبدیل شد.
این فرمت از رزولوشن‌های HD مانند 1080i و 1080p پشتیبانی می‌کند و امکان ضبط ویدئوهای واضح و دقیق را فراهم می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم مقاله تفاوت 1080p و 1080i را مطالعه کنید تا راحت‌تر متوجه مزایای رقابتی این فرمت ویدیویی شوید.
ویژگی‌های فرمت AVCHD
- کیفیت بالا
- پشتیبانی از HD
- سازگاری بالا
- ذخیره‌سازی راحت
فرمت WebM
فرمت WebM یک فرمت کانتینر چندرسانه‌ای باز و رایگان است که به طور خاص برای استفاده در وب طراحی شده است. این فرمت توسط گوگل توسعه داده شده و هدف آن ارائه یک جایگزین با کیفیت بالا و کارآمد برای فرمت‌های ویدیویی سنتی در وب است.
WebM از کدک‌های فشرده‌سازی ویدیویی VP8 و VP9 و کدک صوتی Vorbis و Opus استفاده می‌کند که کیفیت تصویر و صدای عالی را با حجم فایل نسبتاً کم ارائه می‌دهند.
ویژگی‌های فرمت WebM
- باز و رایگان
- کیفیت بالا
- کارآمد برای محتوای وب
- پشتیبانی گسترده
- مناسب برای HTML5
فرمت‌های ویدیویی به ترتیب کیفیت
فرمت‌های ویدیویی از نظر کیفیت به ترتیب زیر قرار خواهند گرفت. (از خوب‌ترین به بدترین)
- MKV
- AVCHD
- WebM
- MP4
- MOV
- AVI
- WMV
- FLV
تفاوت بین فرمت و کدک
فرمت ویدیو یک قالب استاندارد برای ذخیره سازی داده‌های تصویری دیجیتال است که نشان می‌دهد این فایل چگونه سازماندهی شده است و دو بخش دارد. بخش اول کدک که مسئول فشرده سازی و رمزگشایی و بخش کنتینر که به عنوان یک نگهدارنده اطلاعات فایل مانند صدا، تصویر، زیرنویس و … را نگه داری می‌کند و با پسوندهای مختلفی مانند MP4، MKV و … نشان داده می‌شود.
فرمت ساختار کلی فایل ویدیویی را مشخص می‌کند، در حالی که کدک‌ها مربوط به روش‌های فشرده سازی و رمزگشایی فایل هستند. یک فرمت ممکن است شامل چند نمونه کدک باشد که برای بخش آن دستگاه باید هم فرمت و هم کدک را پشتیبانی کند.
جمع بندی
کدک‌های ویدیویی از جمله بحث‌های تخصصی هستند که شاید متوجه شدن تفاوت آن‌ها در ابتدا کمی سخت باشد، اما در نهایت همه آن‌ها برای کاهش حجم فایل‌های ویدیویی با حفظ کیفیت طراحی شده‌اند. در این مطلب از مجله نت باکس سعی کردیم درباره کدک‌های ویدیویی به زبانی ساده صحبت کنیم.
ثبت دیدگاه